Ik ben op het Erf van Daendels om auteur Lodewijk Rondeboom te ontmoeten om te praten over de heruitgave van zijn boek ‘Een oase in het Heerderdal’. In 2003 is het boek voor het eerst uitgegeven. Een bijzonder jaar, want in 1803 verkreeg Daendels een deel van De Dellen als ‘eeuwigdurend erfpacht’ en begon hij met de cultivering ervan. Die 200 jaar geschiedenis was voor Lodewijk Rondeboom de aanleiding om er een boek over te schrijven.
Tijdens het schrijfproces zei hij al eens tegen zijn vrouw: “Misschien dat ik het na mijn pensioen weer opnieuw doe”. De afgelopen twee jaar werkte hij aan een nieuwe uitgave, omdat er nog zoveel informatie was dat niet in de eerste versie was opgenomen. Op 17 maart 2022 werd deze versie gepresenteerd.
De geschiedenis van De Dellen
Rondeboom beet zich vast in de geschiedenis van De Dellen toen hij als beheerder bij het Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) werkte. Hij had onder andere De Dellen in zijn beheer en trachtte een deel van de cultuurhistorische tekenen in het landschap weer zichtbaar te maken voor iedereen. Zo zorgde hij ervoor dat de Dellenselaan, die Daendels aan had laten leggen, weer goed zichtbaar werd. Van het smalle bospaadje twintig jaar geleden, is niets meer te zien. De aanplant van twee rijen beuken is de afgelopen twintig jaar zo hard gegroeid, dat de weg weer langzaam de statige aanblik krijgt die het in de tijd van Daendels ook gehad moet hebben. Een perceel dat onder de hoven viel, ten noorden van het erf was bebost, maar is later weer gerooid, om te laten zien dat het bij Daendels’ erf hoorde.
Het landgoed De Dellen heeft diverse bekende eigenaren gehad, na Daendels werd het landgoed verkocht aan Frans Thomas Engelenburg, afkomstig uit Oldebroek, en Jacobus Johannes Christoffel de la Sablonière. Niet de minste heren, beide waren bestuurders en grootgrondbezitters. Na deze eigenaren werd het landgoed eigendom van Christophorus Buys Ballot, de oprichter van het KNMI. Zijn zoon heeft het landgoed voortgezet tot zijn dood in 1929, waarna het GLK het landgoed aankocht. Daarmee was dit landgoed de eerste aankoop van het GLK.
Oldebroeker Veld
Binnen De Dellen valt het Oldebroeker veld, dat in het verleden eigendom was van – je raadt het al – de gemeente Oldebroek. Dit, en het feit dat één van de latere eigenaren van De Dellen uit Oldebroek kwam, voerde Rondeboom naar het Streekarchivariaat in Oldebroek. Voor de eerste uitgave vond hij een aantal archiefstukken die hem hielpen om de hele geschiedenis van De Dellen te reconstrueren. Later kon hij meer verbanden leggen tussen archieven in Oldebroek en De Dellen.
Zo vertelt hij mij tijdens de wandelingen over werkverschaffingsprojecten in De Dellen gedurende de jaren ’30. “Het was crisistijd en de werkloosheid liep enorm op. In veel gemeenten werden projecten opgezet, waarbij de werklozen tewerk werden gesteld. Cultiveren van (landbouw)grond was een geliefd project. De gemeente Oldebroek had echter vrijwel al haar heidevelden verkocht aan het Ministerie van Defensie. Voor de werkverschaffingsprojecten werd daarom land aangekocht van de gemeente Heerde. Als je wandelt in De Dellen is het daarom zomaar mogelijk dat je langs bomen loopt, die zijn aangeplant door arbeiders uit Oldebroek.”
Archiefonderzoek
“Het verschil tussen de twee uitgaves uit zich ook in het de manier van onderzoek doen”, zegt Rondeboom. “In deze tijd heb je veel computerprogramma’s tot je beschikking, zoals de Kadaster Archiefviewer, HISGIS en dergelijke, waarmee je met een paar klikken veel informatie krijgt. Zeker tijdens de pandemie, toen de studiezalen gesloten waren. Als ik een inventarisnummer wilde inzien, werd die gescand en had ik de informatie thuis tot mijn beschikking. Twintig jaar geleden moest je naar het archief toe. Als je bijvoorbeeld een digitaal bestand wilde hebben, moest je een bonnetje invullen en kreeg je het op een Cd-rom thuisgestuurd.”
Rondeboom kwam zo ook veel nieuwe informatie tegen op plekken die hij niet zo snel had verwacht. Er bleek een briefwisseling tussen Daendels en de bosmeester van de Veluwe in Ede te liggen en ook vond hij archivalia in Leiden.
Een oase in het Heerderdal
Al het werk dat Rondeboom erin heeft gestopt, is goed terug te zien in de hernieuwde uitgave. Het boek is prachtig geïllustreerd met historische afbeeldingen en kaarten. Maar ook kaarten uit het Actueel Hoogtebestand Nederland en actuele foto’s zijn in het boek opgenomen.
Rondeboom neemt je mee op een reis door de eeuwen heen. Beginnend bij de vorming van de Woldberg in de ijstijd, door de middeleeuwen heen over de oude Hessenwegen naar Daendels en zijn idealistische ideeën over landbouw. Een compleet werk, waarin je alles te weten komt over dit bijzondere stukje natuur en haar geschiedenis.
Voor meer informatie over het boek en verkooppunten kun je terecht op: www.oaseinhetheerderdal.nl. Het boek is ook te raadplegen in de studiezaal van Oldebroek.
Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe
